Broddfura

Pinus aristata

Broddfurur í Neðstareit, Mörkinni Hallormsstað. Mynd: Þröstur Eysteinsson

Broddfuru hefur nú verið skipt upp í tvær tegundir af flokkunarfræðingum, en þær eru nauðalíkar og heita enn báðar broddfura (e. bristlecone pine). Aðaltegundin (Pinus aristata) er útbreidd á tindum í sunnanverðum Klettafjöllum og er sú sem hefur verið ræktuð hérlendis. Hin broddfuran (Pinus longaeva) finnst aðeins á litlu svæði í Hvítufjöllum í Kaliforníu og þar innan um eru elstu tré heims. Mynd: Þröstur Eysteinsson

Það er einstök upplifun að ganga um broddfurulundina á tindum Hvítufjalla. Hvert skúlptúr er stórkostlegra en það síðasta. Nýliðun er lítil en þó sést nokkuð af ungum trjám á svæðinu, e.t.v. aðeins fárra alda gömlum. Mynd: Þröstur Eysteinsson

Eldingar eru algengasta skemmdar- og dánarorsök trjánna, en oftast drepa þær trén ekki alveg. Dauðir toppar sem einu sinni hafa orðið fyrir eldingu virka í kjölfarið sem eldingavarnir og leiða rafmagnið fram hjá lifandi vefjum trjánna. Mynd: Þröstur Eysteinsson

Broddfururnar á tindum Hvítufjalla í Kaliforníu eru í raun fleiri þúsund ára gamlar. Sú elsta sem mælst hefur er rúmra 5.000 ára, talið að fræið hafi spírað árið 3051 fyrir Krist. Það er um 150 árum eftir að fyrst var farið að krota í leir í Mesópótamíu og um 100 árum eftir að fyrst var stofnað til faraódæmis í Egyptalandi, en gjarnan er litið á þessa atburði sem upphaf siðmenningar í heiminum. Mynd: Þröstur Eysteinsson

Gömul en hraustleg broddfura í Kaliforníu, myndin tekin af neðanverðum stofninum og í baksýn sjást skógi vaxnar hæðir. Mynd: Þröstur Eysteinsson

Nýr köngull broddfuru. Fræin ná fullum þroska á öðru ári. Ljósmynd: Pétur Halldórsson

Köngull á síðara ári fræþroska að neðan til vinsti en ofar til hægri sést nýr köngull á fyrra ári fræþroska. Ljósmynd: Pétur Halldórsson

Eldri könglar broddfuru sem hafa opnað sig og losað sig við fræ. Ljósmynd: Pétur Halldórsson

Broddfurur í þjóðskóginum Grundarreit Eyjafirði gróðursettar 1997. Ljósmynd 2023: Sigurður Arnarson

Sjálfsáin broddfura í Grundarreit af trjám gróðursettum 1987. Ljósmynd: Sigurður Arnarson

Broddfurur í þjóðskóginum Grundarreit Eyjafirði gróðursettar 1997. Ljósmynd 2023: Sigurður Arnarson

Broddfura er fimm nála fura. Ljósmynd: Sigurður Arnarson

Sjálfsáin broddfura í Grundarreit af trjám gróðursettum 1987. Ljósmynd: Sigurður Arnarson

Sjálfsánar broddfurur á Helguhól í Grundarreit innan um fleiri tegundir, s.s. lerkiblendinginn Hrym t.h. Ljósmynd 2023: Sigurður Arnarson

Auðnutittlingskarl gæðir sér á broddfurufræi. Ljósmynd: Pétur Halldórsson

Hæð: Fremur lágvaxið tré, a.m.k. 15 m hérlendis

Vaxtarlag: Einstofna tré með misbreiða krónu, fimm nálar í knippi

Vaxtarhraði: Mjög hægur

Landshluti: Víða um land

Sérkröfur: Mjög ljóselsk tegund

Styrkleikar: Gott frost- og vindþol

Veikleikar: Hægur vöxtur, mjög næm fyrir sveppsjúkdómnum furubikar eða furugremi (Gremmeniella abietina)

Athugasemdir: Harðgerð en afar seinvaxin, drepst úr sveppasjúkdómnum furubikar og því ekki hægt að mæla með notkun tegundarinnar nema sem stökum trjám í garðrækt eða trjásöfnum