Að græða land eða ekki

Töluverð umræða varð á samfélagsmiðlum í gær um þau áform yfirvalda í Dalvíkurbyggð að eyða lúpínu, kerfli og njóla, meðal annars með eiturefninu Roundup sem óttast er að geti valdið krabbameini í fólki. Frá þessu var sagt í Fréttablaðinu og í dag er málið tekið upp í leiðara blaðsins. Leiðarahöfundur telur að mögulega ætti Dalvíkurbyggð að endurhugsa áætlanir sínar um verndun jarðvegshnignunar og velta fyrir sér hvort öflugri gróður myndi ekki sóma sér betur.

Leiðarann skrifar Óli Kr. Ármannsson blaðamaðu og vitnar meðal annars til greinar Þrastar Eysteinssonar í Skógræktarritinu 2011. Þar fjallaði Þröstur um misheppnaða tilraun til að eyða lúpínu með sauðfjárbeit Morsárdal í grennd við Bæjarstaðaskóg. Enginn vafi leiki á að lúpína hafi gegnt mikilvægu hlutverki í því að á sínum tíma tókst að bjarga Bæjarstaðaskógi frá eyðingu. Tími sé kominn til að hætta að fjargviðrast yfir lúpínunni og leyfa henni í staðinn að vinna sitt verk.

Óli Kr. skrifar undir lok leiðarans að spurningin um ágæti lúpínunnar snúist um hvort fólk vilji frá öflugri gróður eða hvort halda eigi í fábreytt útlit gróðursnauðra mela. Leiðarinn er á þessa leið:

Að fenginni reynslu á að eitra fyrir lúpínu, kerfli og njóla í Dalvíkurbyggð, að því er fram kemur í áætlun sem samþykkt var á fundi byggðaráðs sveitarfélagsins fyrir helgi.

Að fenginni reynslu á að eitra fyrir lúpínu, kerfli og njóla í Dalvíkurbyggð, að því er fram kemur í áætlun sem samþykkt var á fundi byggðaráðs sveitarfélagsins fyrir helgi. Um áætlunina, sem hrinda á í framkvæmd næsta vor og umhverfisstjóri Dalvíkurbyggðar stendur fyrir, var fjallað í Fréttablaðinu í gær.

Mörgum hnykkti við að nota ætti að hluta gjöreyðingarlyfið Roundup til eitrunarinnar, en varað er sérstaklega við virka efninu í því vegna hættu á að það sé krabbameinsvaldur í mönnum. Á vettvangi Evrópusambandsins er verið að vinna sérstakt hættumat vegna þessa sem ljúka á fyrir árslok og viðbúið að heimildir til að nota Roundup verði þrengdar verulega.

Umhverfisfulltrúinn dró þó aðeins í land á samfélagsmiðlum í gær og áréttaði að ekki ætti að nota Roundup nema á svæðum þar sem eyða ætti öllum öðrum gróðri líka. Þá verði haldið áfram tilraunum með að beita sauðfé á lúpínu.

Hvort það er vænlegt til árangurs er svo annað mál, sé ætlunin á annað borð að efla einhvern gróður á svæðinu. Eins og Roundup-ið er sauðkindin skaðvaldur flestum nýgræðingi.

Í grein sem Þröstur Eysteinsson birti í Skógræktarritinu árið 2011 fjallar hann um slíkt beitarhólf í Bæjarstaðaskógi þar sem samanburður var við svæði sem lúpína hafði fengið að græða í friði. Þar var reynslan sú að sauðfé óð í gegnum lúpínuna til að komast að öðrum gróðri, svo sem birki og víði.

Þetta hafi svo sem verið vitað eftir rannsóknir sem Rannsóknastofnun landbúnaðarins gerði á níunda áratug síðustu aldar sem sýndu að kindur væru ekki líklegar til að kjósa að éta lúpínu umfram annan gróður. „Þá kom fram að meltanleiki lúpínu var minnstur fyrripart sumars en eykst eftir því sem líður á sumarið. Af því leiðir að kindur vilja lúpínu síst fyrripart sumars þegar hún er viðkvæmust fyrir beit,“ segir í greininni.

Innan beitarhólfsins var því eyðilegt um að litast, en utan þess hafði lúpínan hins vegar fengið frið til að búa til frjóan jarðveg (plantan framleiðir nefnilega köfnunarefni sem auðgar jarðveginn) og svo hopað fyrir hærri trjágróðri á þessum um þrjátíu árum, frá því henni var sáð á svæðinu.

„Það tókst að bjarga Bæjarstaðaskógi frá eyðingu og enginn vafi leikur á að þar gegndi lúpínan lykilhlutverki,“ segir í greininni og sagt ljóst að þeir sem haldi því fram að lúpína hopi seint eða ekki og skilji eftir sig „sviðna jörð“ fari með rangt mál. „Lúpínan er hlekkur í gróðurframvindu sem endar í öflugri gróðri en var fyrir á viðkomandi stað.“

Spurningin um ágæti lúpínunnar snýst því um hvort fólk vilji fá öflugri gróður, eða hvort halda eigi í fábreytt útlit gróðursnauðra mela. Á láglendi er berjalyng merki um hnignun jarðvegar, því það er harðger hálendisgróður sem vex þar sem aðrar plöntur þrífast ekki. Mögulega ætti Dalvíkurbyggð að endurhugsa áætlanir sínar um verndun jarðvegshnignunar og velta fyrir sér hvort öflugri gróður myndi ekki sóma sér betur.

• Fréttablaðið 14. október 2015
  

Texti: Pétur Halldórsson