Hver á að vinna verkið og hver borgar?

Horft til himins í íslenskum skógi. Ljósmynd: Pétur Halldórsson

Markaður með kolefniseiningar mun einn og sér ekki leysa allan vanda vegna loftslagsbreytinga. Og ekki munu öll verkefni skila þeim loftslagsávinningi sem þeim er ætlað. Þetta eru óumdeildar staðreyndir. En það þýðir ekki að hætta eigi algerlega við kolefnisjöfnun og að þátttaka á kolefnismarkaði sé grænþvottur. Ekki hættum við að byggja hús þó einhver þök leki, nei við reynum að gera betur. Markaður með kolefniseiningar er ein af fáum aðferðum sem við höfum nú til að fjármagna náttúrulega kolefnisbindingu og varðveislu hennar í náttúrunni. Þannig borgar sá sem mengar fyrir sína losun.

Það er almennt viðurkennt í heiminum að kolefniseiningar eru aðeins einn hluti af víðtækari aðgerðaáætlunum í loftslagsmálum. Reynslan sýnir að meirihluti fyrirtækja sem fjárfestir í kolefnisverkefnum fjárfestir einnig mikið í að draga úr losun í eigin virðiskeðju og notar kolefniseiningar einungis til að jafna á móti „óhjákvæmilegri“ losun. Með Skógarkolefni leggur Skógræktin áherslu á að fyrirtæki verði fyrst að draga úr losun og noti kolefniseiningar aðeins til að bæta upp fyrir losun sem þau geta ekki forðast. Þetta er í samræmi við Net-Zero Guidance frá Sameinuðu þjóðunum og Science-Based Targets Initiative.

Framleiðsla kolefniseininga eftir gæðastaðli eins og Skógarkolefni tryggir fyrirtækjum hágæða kolefniseiningar. Slíkar gæðaeiningar leiða til þess að raunmarkaðsverð myndast á kolefni sem skapar hvata fyrir fyrirtæki að draga úr losun eins fljótt og auðið er. Þegar öllu er á botninn hvolft, því hraðar sem fyrirtæki minnka sína losun því færri kolefniseiningar þurfa þau að lokum að kaupa.

Markaður með kolefniseiningar ber að sjálfsögðu aðeins árangur ef kolefniseiningar fela í sér raunverulega bindingu eða minnkaða losun. Valkvæðir kolefnismarkaðir verða að glíma við það að kolefniseiningar eru mismunandi að gæðum. Mikilvægt er að fyrirtæki veiti þessu athygli og geri ríkar kröfur um gæði þeirra kolefniseininga sem þau kaupa. Mörg fyrirtæki framkvæma nú áreiðanleikakannanir á kolefnisverkefnum sem þau taka þátt í og mjög hefur fjölgað fyrirtækjum sem bjóða upp á slíka þjónustu. Þá hefur markaðurinn sjálfur frumkvæði að auknum gæðum með þátttöku í verkefnum eins og: 1) nýrri tækniforskrift Staðlaráðs um kolefnisjöfnun, ÍST TS 92 – Kolefnisjöfnun, 2) Nordic Dialogue on Voluntary Compensation - Harnessing voluntary carbon markets for climate ambition og 3) The Voluntary Carbon Markets Integrity Initiative.

1. nýrri tækniforskrift Staðlaráðs um kolefnisjöfnun, ÍST TS 92 – Kolefnisjöfnun,
2. Nordic Dialogue on Voluntary Compensation - Harnessing voluntary carbon markets for climate ambition
3. The Voluntary Carbon Markets Integrity Initiative

Of seint að gera ekki neitt

Tækniframfarir gera nú kleift að meta gæði kolefnisverkefna af meiri nákvæmni en áður hefur þekkst. Þetta þýðir að fyrirtæki eiga auðveldara með að finna raunverulegar, hágæða kolefniseiningar. Þá eru hágæða kolefniseiningar farnar að seljast á hærra verði sem er auðvitað eðlileg þróun á virkum markaði. Íslensk fyrirtæki eru almennt mjög meðvituð um samfélags- og umhverfisskyldur sínar og eru tilbúin að borga fyrir raunverulegan árangur sem staðlar eins og Skógarkolefni tryggja.

Sú staðreynd að ekki eru allar kolefniseiningar „fullkomnar“ þýðir ekki að kolefniseiningar séu ónothæfar. Það er einfaldlega of seint að gera ekki neitt og hér er aðferð sem er tiltæk hér og nú. Sem stendur eru engar trúverðugar aðgerðir í gangi sem haldið geta hækkun hitastigs á heimsvísu undir 1,5°C. Vísindalegar sannanir eru ótvíræðar (sjá The Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC), loftslagsbreytingar ógna velferð mannkyns og annarra íbúa jarðarinnar. Allar frekari tafir á samstilltum alþjóðlegum aðgerðum minnka möguleika okkar á lífvænlegri framtíð. Við þurfum á öllum verkfærunum í kassanum að halda, þar á meðal kolefniseiningum.

Mikilvægt er því að tryggja virkan markað með kolefniseiningar á Íslandi. Ef við gerum það ekki þá gefum við fyrirtækjum leyfi til að gera ekkert í þeirri losun sem þau geta ekki skorið niður og bíða þess í stað eftir fullkominni lausn sem kemur kannski aldrei. Við drögum verulega úr möguleikum á að fjármagna náttúrulausnir á sama tíma og við bíðum eftir að verkfræðilegar lausnir til kolefnisförgunar, sem eru enn á frumstigi, eru prófaðar, reyndar og skalaðar upp. Þá missum við af gullnu tækifæri til að endurheimta og rækta nýja skóga og skapa þannig auðlind fyrir komandi kynslóðir. Byrjum strax. Við megum engan tíma missa.

Fólk sem áttar sig á jákvæðum ávinningi kolefniseininga og þörfinni á hágæða kolefnisverkefnum sér að trúverðugleiki, gagnsæi og ábyrgð er aðalsmerki kolefnismarkaðarins. Fáar en háværar raddir eru tilbúnar að tala allar lausnir niður en hverjar eru þeirra lausnir? Þær fylgja sjaldnast sögunni.

„Það er aðeins ein leið til að forðast gagnrýni: Gerðu ekkert, segðu ekkert og vertu ekkert.“ – (Aristóteles)

Gunnlaugur Guðjónsson, sviðstjóri rekstrar hjá Skógræktinni
Greinin birtist örlítið stytt í Viðskiptablaðinu 23. febrúar 2023