Misnotkun talna um framandi tegundir

Eftir Dr. Aðalstein Sigurgeirsson, forstöðumann Rannsóknastöðvar skógræktar, Mógilsá og Dr. Þröst Eysteinsson, sviðsstjóra Þjóðskóganna, Skógrækt ríkisins.

Nokkrir félagar í Vistfræðifélagi Íslands hafa á undanförnum dögum haldið uppi vörnum á síðum Fréttablaðsins og Vísi.is fyrir frumvarp til laga um breytingar á náttúruverndalögum, einkum þeim kafla laganna sem lýtur að ágengum framandi lífverum. Er þar m.a. staðhæft að frumvarpið, verði það að lögum, verði mikil réttarbót fyrir verndun lífríkis og að það byggi á „reynslu af ágengum framandi lífverum hérlendis og erlendis". Eru tilfærð töluleg gögn í því sambandi sem full ástæða er að staldra við og kanna ofan í kjölinn.

Í grein Menju von Schmalensee í Fréttablaðinu 31. janúar nefnir hún: „þá staðreynd að samanlögð reynsla af hundruðum þúsunda framandi tegunda sem finna má á heimsvísu hefur sýnt að u.þ.b. 10% þeirra taka upp á því að verða ágengar, þ.e. valda umhverfislegu eða efnahagslegu tjóni."

Hér er hún að vitna til 15 ára gamallar greinar Bretanna Williamson og Fitter (The varying success of invaders. Ecology 77 (1996):1661-1666.). Í þeirri grein stendur reyndar ekki að 10% framandi tegunda taki upp á því að valda umhverfislegu og efnahagslegu tjóni, heldur að 10% þeirra geti fjölgað sér í nýjum heimkynnum og af þeim verði 10%, það er 1% af heildinni, skaðvaldar eða að öðru leyti til einhverra leiðinda. Hér er því ranglega vitnað til heimildar og eru það talsvert alvarleg afglöp af hálfu vísindamanns. Ósagt skal látið hve áreiðanleg þessi „10% af 10% regla" Williamson og Fitter er, með öðrum orðum hve vel hún þolir samanburð við raunveruleikann. Höfundarnir viðurkenna að þessi hlutfallstala sé breytileg eftir heimssvæðum og liggi hugsanlega á bilinu 5%-20%. Þar til viðbótar sé sjálf merking hugtaksins „ágeng lífvera" fremur huglæg og þar af leiðandi óskýr og loðin, sem aftur gerir skilgreiningu aðfluttra lífvera í slíkan flokk erfiðan.

Í grein sinni víkur Menja einnig að gríðarlegu fjárhagslegu tjóni sem ágengar framandi lífverur valda á heimsvísu. Hún heldur fram að tjónið nemi 1,4 billjón bandaríkjadollara „í þeim löndum sem það [hefur] verið metið". Í grein sinni í Fréttablaðinu 1. febrúar gerir Guðmundur Ingi Guðbrandsson þetta sama fjárhagslega tjón að umtalsefni og staðhæfir að það nemi „meira en 5% af vergri heimsframleiðslu". Í báðum tilvikum eru greinarhöfundar að vitna til sömu tölu sem fengin er frá Pimentel og meðhöfundum (Economic and environmental threats of alein plant, animal and microbe invasions. Agriculture, Ecosystems and Environment 84 (2001): 1-20).

Pimentel og félagar gerðu tilraun til að meta, í sex ríkjum; Bandaríkjunum, Bretlandi, Suður Afríku, Ástralíu, Indlandi og Brasilíu, allan hugsanlegan efnahagslegan og umhverfislegan kostnað (tjón) sem stafað gæti af ágengum framandi lífverum (sjá skífurit). Í mati þeirra voru allir smitsjúkdómar meðal manna (s.s. eyðni, malaría, kólera, o.s.frv.) teknir með í reikninginn auk búfjár- og plöntusjúkdóma. Voru þeir samanlagt taldir valda um 31% af heildartjóninu. Um fjórðungur tjóns var af völdum hryggdýra, t.d. hundum sem bíta eigendur sína og heimilisköttum sem drepa smáfugla (hver smáfugl er verðlagður á $30!), en langstærstur hluti þess (um 17% af heildinni) var af rottum. Í því sambandi má nefna að ekki var tekið tillit til ágóðans af því þegar kettir drepa rottur og draga þar með úr tjóni. Skordýr og önnur smádýr voru talin valda um 15 % af tjóninu.