Fjölgun „ryðfrírra“ asparklóna hafin

Á Laugarvatni eru myndarleg asparbelti sem ekki hafa farið varhluta af ryðsveppnum í sumar.

Ryð á ösp óvenjumikið í uppsveitum Suðurlands

Óvenjumikið er nú um ryðsvepp á ösp í uppsveitum Suðurlands. Asparglytta og birkikemba halda áfram að breiðast út í landshlutanum. Fjölgun „ryðfrírra“ aspar­klóna er hafin á Tumastöðum í Fljótshlíð.

Á höfuðdag, 29. ágúst, fóru þrír sér­fræð­ing­ar Skógræktarinnar á Mógilsá um skógar­skað­valda í könnunarferð um Suðurland. Reynt er að kanna heilbrigði trjágróðurs og útbreiðslu skaðvalda á hverju ári með slíkum ferðum og með söfnun upplýsinga frá starfsfólki Skógræktarinnar og öðrum skógræktendum. Í ársriti Skógræktarinnar birtist svo afraksturinn í grein um ástand trágróðurs.

Í nefndri ferð um Suðurland kom meðal annars í ljós að asparglytta og birkikemba eru að auka útbreiðslu sína. Það sem mesta athygli vekur er þó óvenjumikið ryð í ösp víða í uppsveitum á Suðurlandi. Aðeins eru tvö ár síðan síðasta slæma ryðsumar var á sömu slóðum. Í kjölfar þess ryðs bar á greina- og toppkali í mörgum asparklónum. Ryðið í ár er jafnvel enn verra en fyrir tveimur árum og því má búast við kali á komandi vetri. Einnig verða ryðaspir fyrir miklu vaxtartapi.

Eins og flestum er kunnugt er lerki millihýsill fyrir ryðið. Í maí og júní dreifist smitefnið frá lerki yfir á blöð asparinnar en yfir sumarið dreifist það á milli aspartrjáa. Þar sem skaðleg áhrif ryðsins á vöxt alaskaaspar eru nú orðið vel þekkt er þess nú gætt að blanda lerki og ösp ekki saman í gróðursettum skógum. En víða stendur lerki sem áður var plantað innan um ösp. Ef ætlunin er að nýta öspina er auðvitað nauðsynlegt að vöxtur hennar verði góður og áfallalaus. Vilji skógræktendur hafa bæði lerki og ösp í skógi sínum er lykilatriði að gróðursetja einungis asparefnivið með gott ryðþol.

Fyrir allmörgum árum var hafist handa á Mógilsá við að kynbæta alaskaösp með það fyrir augum að fá fram „ryðfría“ klóna. Nú virðist þetta kynbótaverkefni ætla að skila nokkrum klónum sem fá nánast ekkert ryð. Nauðsynlegt er að þeir vaxi einnig vel og séu aðlagaðir veðurfari ef þeir verða teknir til ræktunar á því svæði þar sem ryðið er verst.

Ryðþolin ösp kæmi sér einnig vel fyrir sumarhúsaeigendur sem gjarnan vilja hafa fjölbreyttan trjágróður á lóðum sínum. En ef asparræktunin fer fram fjarri lerkilundum eða á svæðum þar sem ryð hefur hingað til ekki verið vandamál mætti velja vaxtarmikla klóna til rækturnar án tillits til ryðþols. Það er þó alltaf öryggi í því að vera með ryðþolinn efnivið, því ekki er auðvelt að sjá fyrir breytingar á veðurfari og landnotkun til langs tíma. Nýju, ryðþolnu klónarnir eru ekki á markaði enn sem komið er, en fjölgun þeirra er hafin á Tumastöðum í Fljótshlíð og vonir standa til þess að hægt verði að útvega gróðrarstöðvum græðlinga á næstu árum.

Meðfylgjandi myndir voru teknar í könnunarferðinni um Suðurland.

Texti og myndir: Halldór Sverrisson