Friðlýsing í Þjórsárdal

Guðmundur Ingi Guðbrandsson, umhverfis- og auðlindaráðherra, undirritaði í gær í Árnesi friðlýsingu hluta Þjórsárdals sem landslagsverndarsvæðis. Innan svæðisins eru þrjú svæði sem eru friðlýst sem náttúruvætti, Gjáin, Háifoss og Granni og Hjálparfoss. Er þetta fyrsta friðlýsing svæðis í friðlýsingarflokkinum landslagsverndarsvæði. Jafnframt liggja nú fyrir tillögur að verndun Geysissvæðisins sem náttúruvættis.

Frá þessu er greint á vef Umhverfisstofnunar. Þar segir jafnframt:

Gjáin hefur verið vinsæll ferðamannastaður og er helsta aðdráttarafl hennar lítt röskuð náttúra og friðsæld. Hjálparfoss, Háifoss og Granni og Stöng eru einnig fjölsóttir ferðamannastaðir í Þjórsárdal. Friðlýsingunni er ætlað að varðveita sérkenni og einkenni landslagsins, fagurfræðilegt og menningarlegt gildi þess. Í friðlýsingarskilmálum er tekið fram að þar sem hefðbundnar nytjar eru forsenda fyrir því að varðveita einkenni landslagsins verður miðað að því að tryggja að þeim verði haldið við.

Auk þess að vera fyrsta landslagsverndarsvæðið á Íslandi er friðlýsingin sú fyrsta sem fellur undir viðkvæm svæði undir álagi ferðamanna í friðlýsingarátaki umhverfis- og auðlindaráðherra.

Á undirbúningstíma friðlýsingarinnar var settur aukinn kraftur í umönnun og aukið eftirlit á svæðinu. Á svæðinu var landvarsla frá sumarbyrjun til loka nóvember þar sem farið var í viðhald á helstu gönguleiðum og villustígum lokað, settar voru upp girðingar og leiðbeinandi skilti og stikuðum leiðum var haldið við. Hluti af villustígum voru græddir upp og hefur gróður þar tekið við sér samhliða aukinni stýringu gangandi umferðar um svæðið. Þá var unnið að skipulagningu gönguleiða um svæðið og er áætlað að það skipulag liggi fyrir á næstunni.

Samstarfshópur skipaður fulltrúum frá Skeiða- og Gnúpverjahreppi, Umhverfisstofnun, umhverfis- og auðlindaráðuneyti, forsætisráðuneyti, Minjastofnun Íslands og Skógræktinni vann að undirbúningi friðlýsingarinnar á grundvelli náttúruverndarlaga nr. 60/2013 og þakkar Umhverfisstofnun þessum aðilum fyrir gott samstarf.

Skógræktin hefur unnið mikið starf við landvernd, landbætur og skógrækt í Þjórsárdal. Meðal annars hefur svörtum söndum sem ógnuðu byggðum á Suðurlandi verið breytt í gróið land í samvinnu við Landgræðsluna, Landsvirkjun, sveitarfélagið, ýmis samtök og einstaklinga undir merkjum Hekluskóga. Smám saman er þar að vaxa upp birkiskógur með víði og reyni í bland. Þá er líka vert að nefna að svæðið í kringum Hjálparfoss er líka í umsjón Skógræktarinnar. Þar hefur verið unnið undanfarin ár að landbótum og uppbyggingu stígamannvirkja, snyrtinga og fleira, sem bæði stuðlar að minna raski vegna ágangs ferðamanna og bætir þjónustu við ferðafólkið. Ásýndin hefur breyst mjög til hins betra og gróður er í framför þar sem hann lá áður undir skemmdum.

Tillaga að friðun Geysissvæðisins til umsagnar

Í Samfélaginu á Rás 1 var rætt við Hildi Vésteinsdóttur, teymisstjóra hjá Umhverfisstofnun, bæði um friðlýsinguna í Þjórsárdal og nýja tillögu að friðlýsingu Geysissvæðisins sem Umhverfisstofnun hefur lagt fram til kynningar. Tillagan er unnin af samstarfshópi sem í eiga sæti fulltrúar Umhverfisstofnunar, Bláskógabyggðar og umhverfis- og auðlindaráðuneytisins. Frestur til að senda inn ábendingar og athugasemdir við tillöguna er til og með 23. apríl 2020. Tillöguna og nánari upplýsingar má finna hér.

Friðlýsing Geysissvæðisins nær samkvæmt tillögunni bæði til náttúru- og menningarminja. Innan hins væntanlega friðlýsta svæðis eru tilraunareitir á vegum Skógræktarinnar sem fá að standa þar áfram. Steinsnar frá er þjóðskógurinn í Haukadal. Viðtalið við Hildi Vésteinsdóttur er í upphafi Samfélagsins fimmtudaginn 30. janúar og hefst strax að lokinni upphafskynningu:

• Samfélagið 30. janúar 2020 - viðtal við Hildi Vésteinsdóttur
• Frétt Umhverfisstofnunar um friðlýsingu svæðis í Þjórsárdal
• Frétt Umhverfisstofnunar um tillögu að friðlýsingu Geysissvæðisins sem náttúruvættis

Texti: Pétur Halldórsson