Stefán Eggertsson heldur á vænum hindberjahnaus í skóginum á Mógilsá
Tilraun hafin á Mógilsá og Hafnarsandi að frumkvæði ráðherra
Tilraun er hafin með ræktun hindberja í lúpínu- og kerfilbreiðum. Fyrstu plönturnar voru gróðursettar nú í vikunni á Hafnarsandi og í Esjuhlíðum. Sigrún Magnúsdóttir umhverfisráðherra hafði frumkvæði að tilrauninni sem er samvinnuverkefni Rannsóknastöðvar skógræktar á Mógilsá, og Landbúnaðarháskóla Íslands að Reykjum. Vonast er til að hindberjarækt sem þessi geti flýtt fyrir gróðurframvindu í lúpínu- og kerfilbreiðum en einnig gefið almenningi færi á berjatínslu og þar með aukið útivistargildi skóga.
Sigrún Magnúsdóttir umhverfisráðherra óskaði eftir því í byrjun ársins, skömmu eftir að hún tók við embætti, að hrundið yrði af stað rannsókn á því hvort rækta mætti hindber í annars vegar lúpínubreiðum og hins vegar þar sem skógarkerfill hefur náð að breiðast út. Í kjölfarið sendu Rannsóknastöð skógræktar, Mógilsá, og Landbúnaðarháskóli Íslands umsókn til ráðuneytisins um styrk og fengust 100 þúsund krónur frá ráðuneytinu til verkefnisins. Forsvarsmenn þess eru Aðalsteinn Sigurgeirsson, forstöðumaður á Mógilsá, og Jón Kr. Arnarson, lektor við LbhÍ.
![Árni Geir Valgeirsson stingur upp hindberjahnaus á Mógilsá.](/static/gallery/frettir-2015/sm/img_4572-1024x767.jpg)
Hindber (Rubus idaeus L.) er allstórvaxinn, runnkenndur ættingi hrútaberjaklungurs (Rubus saxatilis) og hefur tegundin náttúrlega útbreiðslu um stærstan hluta af norðurhveli jarðar, að Íslandi undanskildu. Í kjölfar ræktunar á undanförnum áratugum er tegundin tekin að nema land og fjölgar sér með fræi og rótaskotum þar sem aðstæður henta tegundinni. Hindber eru fremur kröfuhörð á næringarstig jarðvegs og vaxa helst í frjósömum brekkum eða skógarbotnum. Í nágrannalöndum okkar beggja vegna Atlantshafs eru hindber meðal vinsælustu berja, bæði fersk og í sultur og saft.Markmið verkefnisins er að kanna möguleika á að nýta áburðaráhrif lúpínunnar til að ná hindberjauppskeru. Þannig væri hægt að fá nýtanlega uppskeru á svæðum sem áður voru blásnir melar. Um leið gæti ræktunin flýtt fyrir gróðurframvindu með því að hindberin gætu tekið við af lúpínu og skógarkerfli.
![Hnausum komið fyrir til vökvunar og geymslu í beði á Mógilsá.](/static/gallery/frettir-2015/sm/img_4578-1024x768.jpg)
Lúpína hefur töluvert verið notuð á undanförnum áratugum til að græða upp sár í skógræktarlöndum. Víða væri því hægt hugsa sér að hindberin gætu komið inn í þessar breiður og aukið þannig útivistargildi skóga. Líklegast er að ræktunin gangi einna best þar sem lúpínan vex í skjóli trjágróðurs eða skóga. Þó er einnig áhugavert að reyna ræktunina við erfiðari veðurfarsskilyrði á skjóllausu berangri, enda er ekki síður algengt að lúpína vaxi á slíkum stöðum. Í Esjuhlíðum hefur útbreiðsla hindberjarunna undanfarin ár gefið vísbendingar um að tegundin geti náð yfirhöndinni í samkeppni við bæði lúpínu og skógarkerfil. Hindber þroskast á Mógilsá flest sumur og vegna þeirra er skógurinn þar orðinn vinsæll meðal almennings til berjatínslu.
![Plönturnar ferðbúnar á kerrunni.](/static/gallery/frettir-2015/sm/img_4580-1024x768.jpg)
Verkefnið verður unnið í tvennu lagi.
- 1. Hnausplöntur á Mógilsá verða stungnar og fluttar til í samanburðartilraunir á tvenns konar frjósamt land, lúpínubreiður og skógarkerfilsbreiður, með og án aðgerða til að halda niðri samkeppni. Samtals verða gróðursettar 160 plöntur (2 landgerðir x 2 meðferðir x 4 endurtekningar x 10 plöntur).
- 2. Ræktaðar verða plöntur af fjórum yrkjum í eins lítra pottum. Gróðursett verður í lúpínubreiður á Hafnarsandi, annars vegar á skjólgóðum stað þar sem fyrir er trjágróður og hins vegar á berangri sem vaxið er lúpínu. Gróðursettar verða níu plöntur af hverju yrki með þremur endurtekningum á hvorum stað, samtals 72 plöntur.
Ábyrgðarmenn verkefnisins annast um tilraunina og sjá um að meta vöxt, þrif og berjasprettu. Gefin verður út skýrsla um verkefnið innan fárra ára.
Gróðursetning hindberja í kerfilbreiðu á Mógilsá miðvikudaginn 3. júní 2015.">
Á miðvikudag voru gróðursettar plöntur í kerfilsbreiðum í Esjuhlíðum Mógilsár, alls 80 plöntur, og verður forvitnilegt að bera saman þau svæði í tilrauninni þar sem kerfillinn verður bældur frá hindberjaplöntunum og þar sem það verður ekki gert. Í gær, fimmtudag, var svo gróðursett í sams konar tilraun á tíu ára gamalli lúpínubreiðu á Hafnarsandi í grennd við Þorlákshöfn. Þar var áður örfoka sandur á helluhrauni en nú hefur lúpínan myndað nægilegt jarðvegslag til gróðursetningar þurftafrekari plantna.
Árni Geir Valgeirsson gróðursetur hnaus á Hafnarsandi.">
Plönturnar sem teknar voru í tilraunina voru stungnar upp í hindberjabreiðum ofan rannsóknastöðvarinnar á Mógilsá og eru af blöndum 20-30 klóna sem þar voru upphaflega gróðursettar á 9. áratug síðustu aldar. Eftir er að taka afstöðu til þess hvort efnt verður til samanburðartilraunar á Hafnarsandi með mismunandi ræktuð hindberjayrki. Miðað er við að reyna tvo stofna af hindberjum sem þegar vaxa á Íslandi, annars vegar stofn sem vex við Mógilsá og er vaxinn upp af fræi af villtum hindberjum frá Norður-Þrændalögum í Noregi en hins vegar gamlan hindberjastofn eða yrki sem finnst víða í görðum á Akureyri. Einnig er hugmyndin að fjölga tveimur harðgerðum yrkjum frá Noregi sem þar hafa verið notuð í berjarækt.
Meðfylgjandi myndir tók Aðalsteinn Sigurgeirsson af þeim Stefáni Eggertssyni og Árna Geir Valgeirssyni, sumarstarfsmönnum á Mógilsá, þegar þeir stungu upp hnausplöntur í skóginum, komu hindberjahnausum fyrir á geymslustað með vökvun og gróðursettu í tilraunina.
![Árni Geir býr sig undir að setja niður einn hnausinn á Hafnarsandi.](/static/gallery/frettir-2015/sm/img_4587-1024x758.jpg)
Hindberjarunnarnir standa vel upp úr lúpínunni sem byrjuð er að vaxa
þrátt fyrir vorsvalann.
Kerfillinn er kominn nokkuð af stað á Mógilsá en hindberjarunnarnir standa vel upp úr honum líka.">