Íslensk jólatré

Hér á eftir verður sagt frá íslenskum jólatrjám, hvaðan þau koma, hvernig þau eru ræktuð og eiginleikum þeirra sem jólatrjáa. Eins og margir vita eru aðeins 20% þeirra jólatrjáa sem seld eru hér á landi fyrir jólin íslensk. Af því leiðir að 80% trjánna eru flutt til landsins frá útlöndum. Ástæða innflutningsins er sú að ekki eru ræktuð nægilega mörg tré á landinu. Flest sunnlensk jólatré eru ræktuð í Haukadal og Þjórsárdal, auk nokkurra annarra minni svæða, s.s. á Snæfoksstöðum í Grímnesi. Fyrr á árum var jólatrjáaræktun stunduð í kjarrlendi en á síðustu árum er nær eingöngu gróðursett í mólendi. Trén eru sett niður sem litlar bakkaplöntur og er áburður borinn á þau a.m.k. einu sinni eftir gróðursetningu. Trén vaxa svo upp á 10-25 árum, allt eftir tegund og landsvæði. Snyrta þarf trén síðustu árin fyrir högg, t.d. með því að klippa tvítoppa. Sumarið fyrir högg fá trén oft á tíðum áburðarskammt. Eykur þetta á barrheldni og gerir þau grænni á litinn. Trén eru svo höggvin frá miðjum nóvember og fram í desember. Til stendur þó að auka framleiðslu jólatrjáa og standa vonir til að eftir 20-30 ár verði helmingur trjáa sem hér eru seld úr íslenskum skógum. Liður í að auka sölu íslenskra trjáa er að kynna nýjar tegundir sem nýst gætu sem jólatré. 

 

Skógræktarfólk hefur lengi bent á kosti stafafuru sem jólatrés, einkum vegna þess að hún heldur barrinu einna lengst íslenskra jólatrjáa. Ef stafafurur eru vökvaðar reglulega fara þær að teygja úr vaxtarsprotum, ilma og halda að sjálfsögðu nálunum betur en aðrar tegundir. Þá hefur stafafura líka þann góða kost að hún getur vaxið á rýrum móum upp í hentuga jólatrjáastærð á 10-15 árum án áburðargjafar. Ókosturinn, sem líklega hefur komið í veg fyrir að fólk vildi stafafuru, er hversu grófgerð hún er.  Hún minnirþannig að einhverju leyti á heimagerð jólatré sem notuð voru hér á landi fyrir miðja öldina sem leið. Reglan er samt sem áður sú að það fólk sem einu sinni hefur reynt stafafuru og sætt sig við grófleikann vill ekki aðrar tegundir.

 

Auk stafafuru eru rauðgreni, blágreni, sitkagreni og fjallaþinur nýtt sem jólatré. Rau hérlendis. Blágrenið er mjög fallegt, oft bláleitt eins og nafnið gefur til kynna og ilmar. Sitkagrenið er grófgerðara og nálar mjög hvassar. Flest torgtré sunnanlands eru sitkagreni. Fjallaþinurinn er sjaldgæfasta jólatréð og það dýrasta. Hann líkist nokkuð innfluttum þin og heldur barrinu a.m.k. jafnlengi, ef ekki lengur en sá innflutti.

 

Það er ekki sama hvernig tré eru meðhöndluð sem jólatré, enda eru þau lifandi. Nýhöggvið íslenskt tré þarf að standa á köldum stað, t.d. utan dyra eða í kaldri geymslu, þangað til það er tekið inn í stofu. Ekki skemmir fyrir að láta tréð standa í vatnsbaði í geymslunni. Sumt fólk segir best að tréð standi upp á endann meðan það er geymt í kulda. Þegar tréð er skreytt í stofunni er þjóðráð að saga 5-10 cm sneið neðan af stofninum og stinga því í góðan vatnsfót. Sumt fólk hefur mælt með að stofninum sé stungið í sjóðandi vatn til að opna viðaræðarnar og auðvelda vatnsupptöku. Mikla margir þetta fyrir sér, t.d. ef eldhúspláss er takmarkað. Jafngott ráð er að setja sjóðheitt vatn í fótinn í fyrsta sinn sem vatn er sett á tréð. Þess verður að gæta að aldrei þorni í fætinum meðan tréð stendur í stofunni. Ef þessum reglum er fylgt eru mun meiri líkur á að tréð standi ferskt og ilmandi yfir hátíðirnar.

 

Það skiptir máli hvernig tré fólk velur um jólin. Íslensk jólatré eru umhverfisvænni en innflutt lifandi tré eða gervitré. Við ræktun íslenskra jólatrjáa er ekkert notað af mengandi efnum. Við ræktun víða erlendis er notað mikið af illgresis- og skordýraeitri sem ekki þarf hér. Við þetta bætist að eldsneytisnotkun er meiri þegar trén eru flutt inn frá útlöndum. Til dæmis má nefna að gervijólatré eru flest flutt yfir hálfan hnöttinn frá Asíu hingað til lands. Lifandi tré eru því umhverfisvænni en gervitré og lifandi tré má endurvinna. Með því að velja íslenskt jólatré í ár styður þú við skógrækt á Íslandi og eykur líkurnar á því að Íslendingar geti orðið sjálfum sér nógir um jólatré í framtíðinni.

 

Um leið og Skógrækt ríkisins óskar landsmönnum gleðilegra jóla og farsæls komandi árs hvetjum við lesendur til að skoða íslensk jólatré með opnum huga fyrir þessi jól og prófa leiðbeiningarnar um meðferð trjánna sem skrifaðar voru hér að ofan.