Á efri myndinni nýtur greinarhöfundur leiðsagnar Guðríðar Baldvinsdóttur skógræktarráðgjafa við fyrstu gróðursetningu í Lundarbrekku árið 2003. Neðri myndin sýnir sama svæði ellefu árum síðar. Ljósmyndir: Jónas Sigurðarson

Jónas Sigurðarson, skógarbóndi í Lundar­brekku Bárðardal, segir fjöl­skylduna hafa haft ómælda ánægju af skógræktar­starfinu. Hann segir augljóst að rússalerki sé sú land­græðslu­planta sem henti í Bárðardal og finnst einsýnt að lítið tjón á lerki af völdum sauðfjár réttlæti ekki kostnað við girðingar.

Greni og birki hefur ekki reynst auðvelt að rækta í Lundarbrekku og segir Jónas í greininni flestar plöntur af Bæjarstaðabirki hafi þar drepist. Eldri skógarreitir í dalnum sýni að fura sé mun væn­legri til ræktunar þar en greni.

Grein Jónasar er á þessa leið:

Skógarhugleiðingar

Ég á heima á Lundarbrekku í Bárðardal sem er í um 250 metra hæð yfir sjó. Frá 1974 til 1997 var ég mjólkurbílstjóri hjá Mjólkursamlagi KÞ á Húsavík. Daglega ók ég um sveitirnar og varð vel kunnugur fólki, stöðum og gróðri.

Gunnar og Þóra á Hrafnsstöðum í Kinn voru með þeim fyrstu sem tóku þátt í landshlutaskóga­verk­efn­inu, þau voru miklir og góðir vinir mínir og ég ræddi mikið við þau um þetta verkefni og varð mjög spenntur. Þau sögðu mér að einungis jarðir neðan 100 metra hæðarlínu fengju að taka þátt í verkefninu.

Þá var ákveðið að veðja á það hæðarbelti sem trúað var að gæfi mestan vöxt. Norðurlandsskógar voru svo formlega stofnaðir árið 2000. Þá var opnaður möguleiki að við Hálendisbúar fengjum að vera með í skógræktarverkefninu. Við hjónin sóttum um árið 2001 og fengum inngöngu í Norðurlandsskóga­verk­efnið. Hér á Lundarbrekku eru blásnir melar móti suðri og vestri, en nokkuð augljóst að þar hefur verið þykkur jarðvegur. Við tókum 23 ha. svæði norðan bæja, mela, þurr holt, grasasund og sex hektara af gömlu túni sem erfitt var til heyskapar vegna vatnsgófa frá melunum ofan túns. Þetta svæði er í 250 til 280 metra hæð. Hluti svæðisins er svo blautt að ekki verður þar plantað. Við girtum þetta og byrjuðum að planta 2000 Rússalerkiplöntum í september 2003.

Guðríður Baldvinsdóttir í Lóni skipulagði svæðið og aðstoðaði okkur á alla lund. Brynjar Skúlason tók svo við umsjón verkefnisins. Árið 2006 fengum við Gunnhildi og Árna á Jódísarsöðum til að koma með plöntuplóg sem Gunnhildur hannaði og planta í túnið. Áður sló ég það og rakaði, þar var plantað um 9000 sitkabastarði og hvítgreni. Einnig hengibirki og nokkrum víðitegundum.

Grenið tók gríðarlega vel við sér og rauk á stað, en snemma í september fraus og drap það frost fast að helming grenisins. Lítið er eftir af hengibirkinu en víðirinn lifir sæmilega. Í samráði við Brynjar ákváðum við að reyna ekki meira við túnið. Árið 2010 ákváðum við í samráði við Brynjar Skúlason að planta ekki meira í þetta sv æði.

Rússalerkið öflugt

Langmest er þar Rússalerki, smávegis af furu, ösp, elri og birki. Tókum annað svæði, gamla land­græðslu­girðingu sem búið var að afhenda okkur. Þetta svæði er um 35 ha. í blásnum brekkum yst í Lundarbrekku landi. í 200 til 250 metra hæð. Landið er í beinu framhaldi af skógræktarsvæði jarðarinnar Sandvíkur en þar er búið að planta rúmar 200.000 plöntur. Í þetta land erum við búin að planta, mest Rússalerki, ögn af furu og pínulítið af birki. Alls erum við búin að planta 80–90 þúsund plöntum.

Vöxturinn hefur verið verulega góður og afföllin lítil nema í greninu í túninu. Lerkið frá 2003 er sumt orðið 4 metra hátt. Auðvitað eru þessi svæði jaðarskógur og tvítoppar og brotnar plöntur. Við hlið 4 metra trjáa eru plöntur jafngamlar sem ekki eru nema 50 cm. Sumir verða bara ekki stórir.

Ómæld ánægja

Við höfum haft ómælda ánægju af þessu brasi, og ánægjan vex með auknum sjáanleika. Mikill áfangi var árið 2016 þegar við söguðum okkur jólatré úr eigin skógi. Samskipti okkar við starfsmenn Norðurlandsskóga hafa verið með ágætum. Sumt hef ég undrast og sumu sé ég mikið eftir, til dæmis tímanum sem ég hef eytt í að planta birki. Hér kemur það sjálft þar sem því líkar.

Hefði átt að leggja áherslu á furu

Mesta undrunin er að skógarbændur í Bárðardal skuli fá birkiplöntur úr Bæjarstaðaskógi þar sem úrkoman er minnst hundraðföld á við hér. Enda drepast Bæjarstaðabirkiplönturnar flestar, eða vaxa í það minnsta ekki neitt. Ef ég hefði haft vit á því að skoða gamla skógarreiti hér í Bárðardal hefði ég sótt fastar að fá furu til plöntunar frekar en greni. Það er augljóslega ánægðara með úrkomuleysið hér.

Gamlir skógarhöggsmenn úr Vaglaskógi eru vinir mínir og hafa sagt mér frá tilraunum sem reyndar voru þar og gáfust illa. Sömu tilraunir fengum við að prófa með sama árangri, svo sem að planta plöntum úr frosti.

Ríkt í okkur að vilja finna upp hjólið

Það er ansi ríkt í okkur að vilja finna upp hjólið. Það er augljóst að Rússalerki er sú landgræðsluplanta sem hentar hér í Bárðardal. Hún vex best í ísaldarmelum sem hvorki Beringspuntur, lúpína eða nokkur planta lifir í.

Kindur sýna lerkinu engan áhuga

Ekki sýna kindur lerkinu nokkurn áhuga, mér er sagt að þær tíni upp nýplantaðar plöntur eins og að gamni sínu, gæsir hafa gert það hér í nokkrum mæli.

Mér finnst einsýnt að það tjón sem sauðfé vinnur á lerki er svo lítið að ekki er með nokkru móti hægt að réttlæta þann kostnað sem girðingar eru. Sérstaklega á þeim svæðum þar sem snjór sligar á hverjum vetri svo aldrei verður endir á viðhaldi. Ég væri til með að planta lerki í austurbrúnir Bárð­ar­dals frá Kálfborgará og suður að Svartá. Frá um 200 metra hæð til 400. Um 30 km 12 ferkílómetra svæði. Bjóða útgerðum að kolefnisjafna veiðiskap sinn með skógrækt. Útgerðin borgaði allan kostnað og fengi kolefnisbindinguna í staðinn.

Bestu kveðjur
Jónas Sigurðarson
Lundarbrekku

Bændablaðið 29.11.2018