Því meira aðdráttarafl sem landið er grænna

Horft til Valahnúks á Þórsmörk 2018. Myndin fyrir neðan er tekin á sama stað í maí 1953. Vel sést hversu mjög birkið hefur breiðst út og gróska aukist. Vart verður séð að aðdráttarafl Þórsmerkur hafi minnkað með auknum gróðri og kjarri. Ljósmynd: Hreinn Óskarsson

Stór hluti Íslands er rofið land. Víðerni landsins eru verðmæti og um þau þarf að standa vörð eins og önnur náttúruverðmæti. Engum blöðum er um það að fletta að hingað sækir fólk hvaðanæva úr heiminum til að njóta náttúrunnar og ekki síst víðlendra svæða þar sem lítið eða ekkert sést af mannvirkjum. En yrði aðdráttaraflið minna ef þessi svæði væru betur gróin?

Gjarnan gleymist þó að eitt sinn var Ísland miklu betur gróið en nú er. Þá voru víðernin græn. Nú eru þau víða svört. Spyrja má sig að því hvort svarti liturinn hafi það aðdráttarafl sem helst laðar til landsins ferðafólk í milljónatali. Sækja ferðamenn síður í þau svæði þar sem land hefur verið grætt upp með lággróðri, kjarri eða skógum?

Þótt ítarlegri rannsóknir skorti benda mælingar á öndun að og frá þurrlendisvistkerfum til þess að frá rýru og rofnu landi á Íslandi losni mikið af gróðurhúsalofttegundum út í andrúmsloftið. Þar er gamall jarðvegur að rotna, jarðvegurinn sem fóstraði gróðurinn á þessum svæðum meðan þau voru græn. Með því að græða slík svæði upp má ekki aðeins draga úr losun gróðurhúsalofttegunda á Íslandi, heldur snúa losun landsvæðanna yfir í bindingu.

Nokkur ferðaþjónustufyrirtæki taka þegar þátt í uppgræðslu- og skógræktarverkefnum og nýta þá leið til kolefnisjöfnunar. Fræða þarf ferðamenn um hvernig gróðurþekja og jarðvegur landsins hefur eyðst frá landnámi. Það er mikilvægt svo þeir skilji betur hversu nauðsynlegt er að græða upp land og rækta skóg, ekki aðeins til kolefnisjöfnunar heldur til að byggja upp jarðveg og gróður og breiða skóglendi út á ný.

Uppgræðsla auðna og rofsvæða á Íslandi er nauðsynlegt og verðugt framlag landsins til sameiginlegrar baráttu jarðarbúa gegn loftslagsbreytingum. Skógareyðing er eitt alvarlegasta umhverfisvandamál heims. Þar eiga Íslendingar sína sök. En fyrir þá sök má bæta, meðal annars með því að örva útbreiðslu birkis og víðis á víðernum landsins. Það yrðu dásamleg víðerni.

Dimmuborgir og Skaftafell eru góð dæmi um vinsæla ferðamannastaði þar sem snúið hefur verið við jarðvegs- og skógareyðingu. Þessir staðir eru meðal vinsælustu ferðamannastaða á landinu. Það sama má segja um Þórsmörk. Nú styttist í að unnið hafi verið að beitarfriðun og uppgræðslu á Þórsmerkursvæðinu í heila öld. Þegar það starf hófst um 1920 blasti við að Þórsmörk og nærliggjandi afréttir yrðu að eyðimörk. Þeirri þróun var snúið við og nú er Þórsmörk orðin græn á ný. Aðdráttarafl hennar verður því meira sem hún verður grænni.

Meðfylgjandi myndir segja meira en mörg orð. Þá eldri tók Einar Þór Guðjohnsen árið 1953 og þá yngri Hreinn Óskarsson í sumar sem leið.

Með framlögum til uppgræðslu og skógræktar getur ferðaþjónustan gert margt í einu, bundið kolefnið sem losnar vegna starfseminnar, endurheimt horfin vistkerfi og aukið vitund ferðamanna fyrir umhverfisvernd. Því meira aðdráttarafl sem landið er grænna.

Texti: Hreinn Óskarsson og Pétur Halldórsson