Vel heppnuð skógarganga með skógarbændum að Hróarsstöðum

Félag skógarbænda á Norðurlandi bauð til skógargöngu fimmtudaginn 16. ágúst síðastliðinn að Hróarsstöðum í Fnjóskadal. Um 30 manns komu í gönguna. Skógræktarsvæðið á Hróarsstöðum er um 131 hektari og gróðursett hefur verið í 68 hektara. Rúmlega helmingi stærra land er friðað og þar kemur birkið upp að sjálfu sér.

Þetta kemur fram í skemmtilegri grein Agnesar Þórunnar Guðbergsdóttur sem hún skrifar í Bændablaðið. Grein hennar er á þessa leið:

Skógarganga Félags skógarbænda á Norðurlandi
að Hróarsstöðum í Fnjóskadal

 

Félag skógarbænda á Norðurlandi bauð til skógargöngu fimmtudaginn 16. ágúst síðastliðinn að Hróars­stöðum í Fnjóskadal. Þátttaka var þokkaleg eða um 30 manns.

Sigurlína formaður félagsins bauð fólk velkomið og bauð stjórnin upp á heima­gerða lerkisveppasúpu og brauð. Skógar­bændurnir Agnes og Kristján á Hróarsstöðum fræddu gesti um sögu skógræktar í Fnjóskadal og á Hróarsstöðum. Genginn var hringur um skógræktar­svæðið og tré skoðuð, eins bar fyrir augu rjúpu­hreiður og kolagrafir, sem eru algengar í dalnum. Að lokinni göngu bauð Félag skógar­bænda upp á ketil­kaffi og kleinur sem var þegið með þökkum og fóru menn saddir og ánægðir heim.

Í um 100 metra hæð yfir sjávarmáli

Hróarsstaðir eru í miðri sveit og er dalbotninn í um 100 metra hæð yfir sjávarmáli. Jörðin er um 2 km frá norðri til suðurs og frá miðri Fnjóská upp undir vatnaskil á Vaðlaheiði til vesturs. Landið er sundurskorið af þremur djúpum giljum, en einnig grófum og lækjarfarvegum. Hólar (eða hjalla­brot) eru í um 260 m.h.y.s. Þeir mynduðust við afrennsli af skriðjökli á ísöld sem var í Eyjafirði og náði að loka Dalsmynni sem er nyrst í Fnjóskadal. Það myndaði stórt og mikið stöðuvatn í dalnum og eru hólarnir gömlu vatnsyfirborðin í dalnum.

Öskufall frá eldgosum olli miklu tjóni

Talið er að um 1650 hafi verið svo há tré í Fnjóskadal að bolur þeirra hafi verið um 20 álnir upp að greinum. Birkiskóga er getið í heima­landi flestra jarða í Fnjóskadal 1712, þar á meðal Hróars­staða. Í ferðabók Eggerts Ólafssonar 1752-1757 er sagt að Fnjóskadalsskógur hafi staðið verulega framar öðrum skógum. En öskufall úr Kötlugosi 1755, Heklugosi 1766 og Skaftáreldagosi í Lakagígum 1783 olli miklu tjóni á skógum. Eyddust þá skógar í Eyjafirði og Skagafirði og varð ásókn í skóga í Fnjóskadal því mikil, bæði í kol og raftviði. Mjög kalt var árin 1753-1757 og hefur það ekki verið til að bæta ástandið.

Mjög margar kolagrafir

Mjög mikið er af kolagröfum í landi Hróars­staða, stundum stór og lítil hlið við hlið og bendir það til að mikið hafi fallið til af skógi. Sauðfjárbeit, ekki síst vetrarbeit hefur síðan tekið allan nýgræðing, því hefur skógurinn ekki náð að halda sér við. Talið er að skógur hafi eyðst að fullu á Hróars­stöðum seint á átjándu öld.

Hróarsstaðir í „Fnjóskadalshreppi“ voru í eign Munkaþverárklausturs, síðar Munkaþverárkirkju árið 1712 en þjóðjörð til ársins 1916. Þá kaupir hana Helgi Sigurðsson frá Veturliðastöðum og býr þar til 1924.

Árið 1924 kaupa afi og amma Kristjáns, Sigurður Davíðsson og kona hans Kristín Benediktsdóttir, Hróars­staði. Þar bjuggu einnig með þeim sonur þeirra Davíð og dóttir þeirra Guðrún. Neðan við girðingu uxu strax birkiplöntur. Þá er skóglaust með öllu á jörðinni og talsverður uppblástur. Fljótlega eftir það var farið að girða í kringum túnið og hluti af því svæði var friðað. Hróars­staðir standa á móti Vaglaskógi og þaðan er mikið fræfok yfir Fnjóskána sem stuðlaði að sjálfsáningu birkisins sem kom upp í brekkunni þegar friðað var.

Fyrst plantað 1949

Fyrsta plöntunin á Hróarsstöðum og jafnframt fyrsta skjólbeltið er þegar túnið neðan brekkunnar var sléttað en þá flutti móðurbróðir
Kristjáns, Davíð H. Sigurðsson, sjálfsánar plöntur úr stykkinu og plantaði þeim meðfram girðingunni rétt neðan við bæinn árið 1949.

Ísleifur Sumarliðason var skógarvörður á Vöglum frá 1949–1987, í hans tíð var hægt að fá plöntur til gróðursetningar og smávegis af lerki, rauðgreni, blágreni og skógarfuru var plantað í vik og eyður í brekkuna. Þessar plöntur lifðu misvel, af skógarfurunni eru innan við fimm lifandi vegna furulúsar, en þær eru samt beinvaxnar.

Þar sem skógurinn var ekki stór en með hlutfallslega stóran jaðar, þá safnaði hann miklum snjó sem braut tré, ekki síst grenið. Uppgræðsla mela hefur lengi átt sér stað á Hróars­stöðum. Allt heyrusl hefur verið sett á mela nálægt túnum í mörg ár og þeir gróið vel upp af því.

Eftir 1970 er farið að friða stærra svæði, skógræktarsvæðin stækkuðu til norðurs og upp, norðan heima­túns í um 400 m hæðarlínu y.s.m Segja má að utan um heima­túnið sé að koma skjól eða skjólbelti bæði með plöntun og af sjálfsáningu birkis og víðis.

Árin 1981 til 1995 plantaði Kristján og frá 1985 með Agnesi á eigin vegum 200 til 1000 plöntum flest árin, alls ca. 6.000 plöntum. Fyrstu árin var lerkið úr móbandi en stafafuran berrótarplöntur.

Hróarsstaðir gerðust aðili að Nytjaskógrækt á bújörðum árið 1997. Plantað var um 2.500 plöntum árin 1996-1999. Hróars­staðir gerðust aðili að Norðurlandsskógum árið 2000. Búið er að planta um 138.000 þúsund plöntum á vegum Norðurlandsskóga frá árinu 2002 til 2018.

Mest plantað af rússalerki

Mest hefur verið plantað af rússalerki eða um 105.000 plöntum, stafafuru 14.600 og grenitegundum um 14.000 plöntum, alls 32 plöntutegundum með skjólbeltum. Lögð var áhersla á að planta í mela og þar sem jarðvegur er rýr og skilyrði erfið. Sleppt er röku landi, enda er þar víða gulvíðir og ekki er heldur plantað í skógviðarbróðurbrúska.

Skógræktarsvæðið á Hróarsstöðum er núna um 131 hektari, en friðun lands er rúmlega helmingi stærra og þar kemur birkið upp að sjálfu sér. Búið er að planta í um 68 hektara af svæðinu.

Höfundur:
Agnes Þórunn Guðbergsdóttir,
skógarbóndi á Hróarsstöðum.